دستور العمل ها

مقدمه

یونجه گیاه علوفه‌ای چند ساله‌ای است که در بیشتر نقاط کشور قابلیت کشت بصورت خالص، مخلوط با برخی گیاهان زراعی و یا میانه کاری با درختان از جمله مرکبات و نخل خرما را دارد. این گیاه در یک سال در شرایط ۱۰-۸ چین علوفه ای می تواند ۹۰-۷۰ تن در هکتار علوفه تر و ۱۸-۲۲تن در هکتار علوفه خشک تولید نماید. عملکرد بذر بسیار متفاوت و بسته به شرایط از ۶۰۰-۱۰۰ کیلوگرم در هکتار متغیر است

انتخاب مزرعه

یونجه را می توان در زمین های متفاوت کشت کرد، ولی در خاک های عمیق، حاصلخیز و غنی از کلسیم و برخوردار از تهویه خوب عملکرد بالاتری را تولید می‌کند. یونجه در زمین های سفت، مرطوب و فاقد اکسیژن رشد مطلوبی ندارد. این گیاه مقاومت به شوری خوبی از خود نشان می‌دهد. بوته های جوان نسبت به شوری حساسند. بنابراین استقرار گیاه در مراحل اولیه در شرایط شوری مشکل است، ولی به تدریج با پیشرفت رشد، مقاومت خوبی نسبت به شوری از خود نشان می‌دهد. یونجه در زمین های سنگین، سبک و شنی در صورت بالا بودن مواد غذایی به خوبی رشد می‌کند. این گیاه زمین های زمین های خشک را بر زمین های مرطوب ترجیح می‌دهد. یونجه در خاک های قلیائی که حاوی آهک نیز می‌باشند از رشد و نمو قابل توجهی برخوردار است و به همین دلیل این گیاه را آهک دوست نیز می‌خوانند. اسیدیته مناسب رشد ۵/۷-۵/۶ است زیرا شرایط مطلوبی برای جذب فسفر،پتاسیم و بٌر فراهم می‌شود. ولی در اسیدیته بالاتر از ۵/۷ میزان جذب فسفر،آهن، منگنز، بٌر، مس، روی و منیزیم به صورت معدنی و آلی کاهش می‌یابد.

تهیه بستر و کاشت 

اولین عامل بعد از انتخاب زمین، انجام عمل شخم، دیسک و تسطیح زمین با ماله است. عمق شخم مناسب ۶۰-۵۰ سانتی متر است و در صورت وجود لایه سخت در زیر افق سطح الارض، این لایه باید توسط زیرشکن شکسته شود تا مانع از عبور آب و هوا نشود. در اراضی که علف های هرز دائمی مانند قیاق و مرغ وجود دارد زدن شخم عمیق در اوایل تابستان و رها کردن کلوخ ها تا خشک شدن کامل آنها به منظور کنترل علف های هرز دائمی بسیار ضروری است. در کاشت یونجه بستر بذر باید نرم و مرطوب باشد. تاریخ کاشت در استان خوزستان برای یونجه دو تاریخ کاشت می‌باشد یکی اواخر شهریور تا اواخر مهر ماه و دیگری اوایل تا اواسط اسفند ماه می‌باشد که به دلیل برخورداری از بارندگی در فصل های پائیز و زمستان، تاریخ کاشت مهر ماه سبب رشد بهتر و ذخیره بیشتر مواد در طوقه، برای گیاه می‌گردد. در خاک های رسی جهت جلوگیری از خطر سله بستن باید بذر را سطحی کاشت و در کل عمق کاشت در خاک های سنگین ۵/۱-۵/۰ و در خاک های سبک ۵/۲-۵/۱ سانتی متر است. اگر پس از کاشت، سله تشکیل شد، باید بعد از دو یا سه روز مجدداً آبیاری شود تا بذرها به راحتی از خاک خارج شوند. تراکم کاشت بسته به روش های کاشت از ۲۰ تا ۴۰ کیلوگرم در هکتار متفاوت است. روش های کاشت می‌تواند به صورت شیاری به طوری که فاصله شیارها ۳۵-۲۵ سانتی متر باشد و در مناطقی که خاک سنگین و عمق آب تحت الارض بالا و شور باشد می توان توسط دستگاه های ردیف کار، کشت را در دو طرف پشته به صورتی که پهنای پشته ۲۵-۲۰ سانتی متر باشد، انجام داد. همچنین جهت کاشت مزرعه بذری توصیه می‌شود کاشت در دو طرف پشته با پهنای پشته ۳۵-۳۰ سانتی متر(پهنای جوی ها نیز ۳۵-۳۰ سانتی متر) با تراکم  20-15 کیلوگرم در هکتار بذر صورت گیرد. ارقام مناسب کاشت در استان بغدادی، بمی و نیک شهری می‌باشد.

داشت

 برا ی جوانه زدن بذر یک آبیاری سبک بعد از کاشت انجام می‌دهند و به فاصله کمی پس از آن نیز ممکن است یک آبیاری دیگر لازم باشد. بعد از خروج جوانه از خاک بسته به شرایط آب و هوائی می‌توان آبیاری را برای حدود یک تا دو هفته به تأخیر انداخت. آبیاری های بعدی بسته به نیاز گیاه و شرایط آب و هوائی متفاوت می‌باشد ولی به طورکلی در ماه های گرم تابستان رشد گیاه کند می‌شود و در مناطقی که آب کمیاب است یونجه این توانائی را دارد که به خواب تابستانه(خواب فیزیولوژیک) فرو رود و می‌توان آبیاری یونجه را در طول تابستان حذف نمود. پس از آنکه آبیاری از سر گرفته شد رشد گیاه بلافاصله شروع می‌شود. نیتروژن مورد نیاز با مصرف یک کیسه کود اوره در زمان کاشت با اولین آبیاری تأمین می‌شود. نیاز غذایی یونجه به فسفر و پتاس از سایر گیاهان علوفه‌ای بقولات بیشتر است. چون فسفر دارای قابلیت تحرک کمی در خاک است معمولاً مقدار فسفر مورد نیاز برای مدت سه سال را یکباره به خاک می‌دهند و اگر بعداً فسقر بیشتری مورد نیاز بود می‌توان به صورت سرک به گیاه داد. در اراضی که کمبود پتاس دارند مصرف پتاسیم به صورت سرک مؤثرتر از مصرف فسفر به صورت سرک است. نیاز گیاه به نیتروژن با شروع گرم شدن هوا در اردیبهشت ماه آغاز می‌شود، زیرا گرمی هوا باعث بالا رفتن درجه حرارت خاک و در نهایت سبب کند یا مختل شدن باکتری های تثبیت کننده نیتروژن می‌شود و به همین خاطر پس از چین برداری در ماه های گرم به میزان ۲۰-۱۰ کیلوگرم نیتروژن خالص باید مصرف گردد. مصرف ۵۰-۳۰ تن در هکتار کود دامی پوسیده موجب بهبود ساختمان خاک و پوک شدن آن می‌شود. ولی به طور کلی میزان عناصر غذایی مورد نیاز گیاه باید از روش آزمون خاک مشخص گردد. مصرف علف کش ها در بعضی موارد توصیه می‌گردد. ولی اصولاً مصرف سموم برای گیاهان علوفه ای مناسب نیست، زیرا این گیاهان مستقیماً مورد مصرف دام واقع می‌شوند و سموم باقیمانده در گیاه به دام و سپس به انسان منتقل می‌شود. برای دفع علف های هرز در چین اول پس از استقرار گیاه(۵۰-۴۰ روز پس از کاشت) و در چین های بعدی زمانی که احساس شود هجوم علف های هرز زیاد شده است گیاه برداشت می‌گردد. جهت ازبین بردن خطرناک ترین علف هرز یعنی سس(Cuscuta) از علف کش داکتال بعد از کاشت و قبل از سبز شدن یونجه یا از سم پاراکوات یا گراماکسون برای از بین بردن هسته آلودگی ویا به کار گیری گلایفوسیت یا رانداپ قبل از گلدهی سس استفاده می‌شود. از مصرف سایر مواد شیمیائی برای مبارزه با آفات و بیماری ها تا حد امکان باید پرهیز گردد.

برداشت 

برداشت یونجه با استفاده از دو شاخص انجام می شود که یکی جوانه‌های پای طوقه و دیگری درصد گلدهی گیاه می‌باشد. یونجه در ماه های سرد سال به سبب سردی هوا و کوتاه بودن طول روز تا آغاز بهار به گل نمی رود، در این شرایط زمانی که ارتفاع جوانه های پای طوقه به ۱۰-۸ سانتی متر رسید عمل برداشت گیاه انجام می‌گیرد. در سایر ماه‌های سال هنگامی که درصد گلدهی مزرعه به ۲۰-۱۰ درصد رسید مزرعه چین برداری می‌شود. از مسائل دیگر مهم در برداشت ارتفاع برداشت می‌باشد نظر به اینکه رشد مجدد یونجه و ماده سازی گیاه پس از چین برداری، از برگ ها و ساقه های بر جای مانده می‌باشد ارتفاع برش ۱۰-۸ سانتی متر از سطح زمین می‌باشد. در صورت گرم بودن هوا توصیه می‌گردد برداشت چین علوفه‌ای در ساعت های پایانی روز یا در اوایل صبح انجام شود. نظر به اینکه این گیاه توسط حشرات گرده افشانی می شود، استفاده از ۱۰-۷ کندو زنبور عسل در هکتار با پراکنش مناسب عملکرد چین بذری را افزایش می‌دهد. زمان بردشت یونجه بذری هنگامی است که کلیه نیام ها تغییر رنگ داده و ۸۰-۷۰ درصد نیام ها و خودگیاه رنگ قهوه ای به خود گیرد.