مهمترین هدف آیش افزایش میزان ذخیره ی رطوبت است. در تعریف زراعی، کاشت نکردن زمین به مدت معینی را آیش می گویند؛ ولی در دیمکاری جلوگیری از رشد هر گیاهی را در فصل آیش، آیش می گویند .
بطور کلی سه نوع آیش وجود دارد :
۱- آیش سبز: در این آیش علف های هرز کنترل نمی شوند و فقط زراعت انجام نمی گیرد. معمولا علف های هرز را به چرای دام اختصاص می دهند. کارایی این آیش زیاد نیست چون علف های هرز رطوبت خاک را تخلیه می کنند .
۲- آیش سیاه: در این آیش عملا هیچگونه بقایای گیاهی در روی زمین باقی گذاشته نمی شود و عملا یک نوع مالچ خاکی است. در این مورد شخم برگردان زده و بقایا با خاک مخلوط می شوند.
دو نوع آیش سیاه وجود دارد :
الف ) آیش سیاه زود: در این آیش بعد از برداشت محصول به زمین شخم برگردان زده می شود (قبل از شروع بارندگی) و در طول پاییز و زمستان رها می شود؛ بعد از پایان آخرین بارندگی پنجه غازی زده و رطوبت را حفظ می نمایند.
ب) آیش سیاه دیر: در این آیش پس از برداشت محصول، زمین در طول پاییز و زمستان به حال خود رها شده و بعد از اتمام بارندگی شخم برگردان زده و مجددا با پنجه غازی حفظ رطوبت می نمایند. آیش سیاه معمولا خطر فرسایش ایجاد می کند. اگر خطر فرسایش آبی و بادی در پاییز و زمستان وجود داشته باشد از آیش سیاه دیر استفاده می نماییم. کارایی این آیش پایین و حدود ۲۰% است.
۳- آیش کلشی: مانند مالچ کلش است، یعنی بقایای گیاهی روی زمین حفظ می شوند. در این حالت کنترل علف های هرز به سه صورت انجام می شود:
الف ) روش معمولی (مکانیکی) با استفاده از پنجه غازی
ب) روش شیمیایی که در آن یک تا دو بار پنجه غازی زده شده و سپس از علف کش استفاده می شود.
ج) روش کنترل اکولوژیکی که در آن فقط با علف کش ها، علف های هرز را کنترل می نمایند.
برای این که آیش اعمال شود یا نه، باید دو نکته را در نظر گرفت:
۱) آیا بدون آیش امکان دیمکاری وجود دارد یا نه؟ باید ببینیم میزان بارندگی سالیانه چقدر است. اگر این میزان بیشتر از حد آستانه باشد، آیش قابل توصیه نیست و اگر این میزان پایینتر از حد آستانه باشد، آیش اجتناب ناپذیر است.
(حد آستانه: میزان بارندگی که در آن دخل و خرج یکی است ( حدود ۳۵۰ میلیمتر )).
۲) کارایی آیش چقدر است؟ کارایی آیش یعنی توانایی آیش در ذخیره ی رطوبت خاک:
اگر مقدار رطوبت ذخیره شده در خاک در سال آیش به علاوه بارندگی سال جاری بالاتر از حد آستانه شد آیش توصیه می شود ولی در غیر اینصورت کارایی آیش کم بوده و آیش توصیه نمی شود. کارایی آیش بین صفر تا ۷۰% متغیر است ولی معمولا در بیشتر مناطق بین ۱۰ تا ۳۵ % و میانگین آن ۲۰% است.
کارایی آیش به یک سری عوامل بستگی دارد:
۱- عوامل خاکی: که شامل میزان نفوذ پذیری و عمق خاک می شود. هرچه خاک نفوذ پذیری سطحی بیشتری داشته باشد و توان حفظ رطوبت سطحی بیشتری داشته باشد و عمق بیشتری داشته باشد، می تواند رطوبت بیشتری ذخیره کند و در نتیجه کارایی آن بالاتر است؛ بنابراین اگر خاک خیلی سبک باشد و عمق آن کم باشد کارایی آیش پایین می آید.
۲- عوامل اقلیمی: که شامل پراکنش و زمان بارندگی است. اگر پراکنش مناسب و بارندگی ها سبک باشد کارایی پایینتر می آید چون بارندگی، غیر موثر شده و به اندازه ی کافی نفوذ نمی کند. اگر بارندگی ها در فصول گرم اتفاق بیفتند کارایی پایین است چون تبخیر زیاد است.
۳- عوامل گیاهی:
الف) منظور اینست که گیاه از رطوبت ذخیره شده در سال آیش می تواند استفاده کند یا نه؟ اگر گیاه دارای ریشه های عمیق باشد می تواند از این رطوبت استفاده کند مثل گندم.
ب) رطوبت ذخیره شده چقدر برای گیاه مفید است؟ اگر گیاهی باشد که در زمان وقوع بارندگی کشت و رشد کند، آیش کارایی پایینی دارد، چون در زمان نیاز بارندگی اتفاق می افتد مثل نخود و عدس ولی در مورد گندم که در پاییز کشت می شود، کارایی آیش بالاست.
